Over wonen in 'probleemwijk' Slotervaart

''In vijftig jaar kan veel gebeuren''

door Shirley Brandeis

Slotervaart - De media schilderen Slotervaart af als een wijk met problemen. Als een schotelcity waar relschoppers de dienst uitmaken. Soms zelfs als een no-go area. Dat de meeste bewoners daar meer genuanceerd over denken, toont sociologiestudent Thomas Spauwen aan in zijn bachelorscriptie. Stichting de Driehoek goot het in boekvorm.

Hij is onder de indruk. Eerst wordt van zijn scriptie een boek gemaakt en nu wordt hij daarom ook nog eens geïnterviewd voor de krant. Nee, dat was niet het streven toen hij aan zijn onderzoek begon. Een onderzoek naar een probleemwijk was de opdracht. Spauwen koos voor Slotervaart. Zijn interesse in de invloed van de media - hij studeerde hiervoor een jaar Media & Cultuur - bracht hem al snel op Slotervaart. Overtoomse Veld in het bijzonder. "Deze buurt krijgt veel negatieve media-aandacht. Hoe kijken de mensen die er nu wonen daartegen aan? Dat wilde ik weten. En ook: hoe kan het imago verbeteren?" In studietaal omschrijft hij het als volgt: ''... in hoeverre is er binnen Slotervaart sprake van wijkspecifieke identiteit en zijn er gevoelens van gemeenschap?''

Rellen
Gesprekken, veel en lange gesoprekken voerde hij. Met bewoners uit de wijk, jong en oud, en met medewerkers van organisaties. Onder andere met Jan (67), die er geen fiducie in heeft om zich aan te passen aan de gewoontes van de allochtonen. Met Bouchra (42), die denkt dat door de stedelijke vernieuwing er weer meer Nederlanders komen wonen waardoord e sfeer beter zal worden. Met Deniz (17), die baalt dat de kranten over haar buurt alleen maar schrijven als er een schietpartij is. En Thea (82), die de rellen van 1998 op het Allebéplein niet als een reden ziet om de buurt minder te vinden. Immers: Op de Dam waren er ook rellen tijdens de kroning van Beatrix.

Zoveel meer
Het boek leest als een scriptie - doel en aanpak worden duidelijk uitgelegd en bronnen rijkelijk vermeld - en wie door termen als ''imagined communities'' en ''symbolisch interactionisme'' niet wordt afgeschrikt, kan een aardig kijkje krijgen in de keukens van de mensen in dat - vermeende - rampgebied. De reacties van de geïnterviewden op de vragen van Spauwen zijn letterlijk geciteerd, wat lekker leest. En het maakt ook duidelijk dat de media inderdaad overdrijven als het gaat om Overtoomse Veld. Na een incident in de wijk trok een cameraploeg de wijk in. Het stukje film waarin een jongen tegen de camera sloeg, werd vele malen op tv uitgezonden en hielp bij het beeld van (jongeren in) Slotervaart. Of het daar wel goed gaat, vraagt menig familielid aan bewoners. "Ik wilde hier gewoon blijven, ik ben Slotervaarter," zegt Hanane (41) dan. Jammer vindt ze het dat de media gewoon doorgaan met het instandhouden van dat slechte imago. Deniz begrijpt het wel dat iemand in Brabant daardoor denkt: "Oeh Slotervaart, daar moet ik niet naartoe." Spauwen legt uit: "Nieuws moet vandaag de dag voor steeds meer mensen begrijpelijk worden gemaakt. De media hebben daarom de neiging om nieuws te vertellen volgens vaste patronen, alsof het gaat om verhalen met hoofdrolspelers. Het mediaverhaal rondom Sliotervaart staat in Nederland vooral bekend om de criminele jongeren. Zij spelen de hoofdrollen. Maar Slotervaart is zoveel meer dan alleen dat. Daarom is het ook frustrerend voor bewoners, voor zowel jongeren als ouderen, dat buitenstaanders keer op keer alleen die negatieve zaken te zien krijgen.

Typisch Slotervaart
"Bewoners erkennen aan de ene kant de problemen die er zijn," vertelt Spauwen. "Maar aan de andere kant benadrukken ze dat dit geen probleemwijk is." Over de rol van de media in dit stigma: "Als de media zich op zulke momenten wat meer weten te beheersen, zal de Nederlandse samenleving er in zijn geheel bij gebaat zijn. Mensen - ongeacht of ze binnen of buiten Slotervaart wonen - verliezen met zulke probleemgeoriënteerde journalistiek steeds meer het vertrouwen in de overheid en in elkaar. Natuurlijk moet niets verzwegen worden, maar binnen de huidige media-aanpak wordt iedereen op een directe en indringende manier op de hoogte gesteld van maatschappelijke problematiek. Dat maakt een samenleving niet stabieler maar fragieler."

Landmark
Om de beeldvorming over Slotervaart in de toekomst te kunnen verbeteren, zijn herkenbare symbolen nodig, denkt Spauwen. "Deze zouden de centrale plaats In het mediaverhaal Slotervaart kunnen overnemen van de criminaliteit." In zijn onderzoek merkt hij op dat er niet iets is dat typisch Slotervaart kan worden genoemd. "Als onderzoeker wilde ik de lokale betekenis van Slotervaart onderzoeken. Ik vroeg aan bewoners: stel dat je een ansichtkaart zou kunnen maken met ''Groeten uit Slotervaart'', wat staat er dan op de voorkant? De meeste mensen noemden het groen in of het multiculturele van de wijk, maar dat zijn abstracte symbolen die niet op een fysiek aanwijsbaar punt samenkomen." En dat terwijl die zogenoemde symbolen zo belangrijk zijn voor hel imago van de wijk, weet hij. Daarnaast kan een ''landmark'' of ritueel bijdragen aan gemeenschapsvorming.
Spauwen: "Als je kijkt naar andere wijken die vroeger eenzelfde problematiek hadden, dan weet je dat daar heel wat jaren overheen gaan. Om dat te bespoedigen zou een ''landmark'', een fysieke plek waar bewoners trots op kunnen zijn, kunnen helpen.

Vanzelfsprekendheid
Hij hoopt dat betrokkenen zijn boek zullen lezen. Leden van de gemeente- en stadsdeelraden, wethouders, mensen van de wooncorporaties. Ook bewoners raadt hij aan het te lezen. "Het laat zien hoeveel diepte er kan zitten achter hele alledaagse zaken." Zijn visie, als beginneling, als buitenstaander (in Limburg geboren en getogen) en als socioloog kan verfrissend zijn. "Mensen vinden veel dingen vanzelfsprekend. Als socioloog leer je anders kijken en ga je nadenken over die vanzelfsprekendheid."

Westerpost 19 november 2008